Sürtünme Kuvvetinin İlginç Yönleri
Günlük hayatta sürtünme kuvvetinin bildiğimiz ya da bilmediğimiz birçok faydası vardır. Örneğin; işe veya okula giderken kullandığımız otomobilin yolda ilerlemesini sağlar. Peki, nasıl? Gelin sürtünme kuvvetinin türlerinden bahsederek, konuyu biraz detaylandıralım.
Otomobilin lastikleri olması gerektiği gibi çalışıyorsa yani kaymadan dönüyorsa, lastiklere etki eden statik sürtünmenin tutunma kuvvetidir. Otomobillerin hızlanmasını, yavaşlamasını ve güvenli ve yumuşak şekilde dönmesini sağlayan, lastiklerle yer arasındaki statik sürtünme kuvvetidir. Hızlanmak için, lastikler daha hızlı dönmeye başlar ve statik sürtünme kuvvetini kullanarak yola tutunur. Sonra lastikler hareket yönüne zıt olarak yolu geri iter ve Newton’un Üçüncü Yasası (etki-tepki) yolun da hareket yönünde lastikleri itmesi gerektiğini söyler. Bunun olmasını sağlayan, statik sürtünmenin tutunma kuvvetidir yani statik sürtünme kuvvetidir.
Eğer lastikler çok hızlı dönmeye başlarsa (“tam gaz”) veya dönmeyi çok hızlı durdurmaya çalışırsa (“tam fren”), toprakla yer arasında kayma izleri olacaktır. Bu kayma, etki eden kuvvetin statik sürtünme değil; kinetik sürtünme olduğunu fark etmenin kolay bir yoludur.
İnsanlar genelde, hareket eden bir araba tekerleğine etki eden statik sürtünme olacağını düşünmeyi garipser. Öğrenciler genelde -hatalı şekilde- statik sürtünmenin nesnenin hareket edemeyeceği anlamına geldiğini düşünür.
Üstelik bazı kitaplarda yer alan grafik şudur:
NOT: (fs)S :Statik sürtünme kuvveti (fs)K: Kinetik sürtünme kuvveti
Ancak statik sürtünme sadece iki yüzeyin birbirinden kaymadığı anlamını taşır; nesnelerin hareketsiz olduğu anlamını taşımaz. Araba lastiği durumunda, lastiğin yere temas eden yüzeyi yere göre anlık olarak hareketsizdir, zira kaymamaktadır. Lastiğin geri kalanı, temas noktası etrafında döner. Lastik ileri doğru döndükçe, temas noktası değişir.
KAYNAK:
Fen ve mühendislik için fizik 1
Yazar: Serway, Raymond A.
Atılım Üniversitesi Kütüphanesi 2.kat
Yer numarası: QC23 SER 2012 V.1 C.1
