Günümüzde denizde yüzen gemilerin ve yatların tasarımının temel dayanağı olan suyun kaldırma kuvveti bundan binlerce yıl önce keşfedilmiştir.
Rivayetlere göre M.Ö. 3. yüzyılda Syracuse kralı Hiero, bir savaştan zaferle ayrıldıktan sonra halkı için tapınak yaptırmaya karar verir. Bu tapınakta bir kez daha krallığını ilan edeceğinden altın defne yapraklarından oluşan bir taç yaptırmak ister. Bu isteğini yerine getirmesi için tuttuğu bir altın ustasını tacı yapması için görevlendirir ve ustaya bunun için gerekli miktarda altın verir. Fakat birkaç gün sonra, altın ustasının tacı saf altından yapmadığından şüphelenmeye başlar. Bunu öğrenmek için ise kuzeni Arşimet’i görevlendirir.
Yaşadığı dönemde ünlü bir matematikçi, fizikçi ve mühendis olan Arşimet, kralın problemini çözmek için gece gündüz düşünmeye başlar. Günlük banyosunu yapmak için gittiği hamamda altın tacın akıbetini düşünürken, kendini küvetin içine bırakır. Bu sırada dışarıya suyun taştığını gören Arşimet, bunun neden olduğunu anlamaz ve kendini biraz daha suya batırır. Daha çok suyun dışarı taştığını fark eden Arşimet, Kral Hiero’nun problemini çözdüğünü anlamıştır. Bu sırada Yunanca ‘Buldum’ anlamına gelen ‘Evreka’ diye bağırarak hamamdan dışarı koşmaya başlar.
Arşimet’in sorunu çözmek için başvurduğu yöntem ise fizikte belirsiz şekildeki maddelerin öz kütlesini ölçmek için kullanılan suyun kaldırma kuvveti formülüdür.
Arşimet, altının gümüşten yoğun olduğunu ve aynı kütledeki altının gümüşten daha az hacimde olacağını tahmin etmiştir. Bununla birlikte, eğer taç yapılırken içinde gümüş kullanılmışsa saf altın oranına göre daha çok hacimli olacağını keşfetmiştir. Yani artık Arşimet’in tek yapması gereken kralın ustaya verdiği miktarda altınla, ustanın yaptığı tacı suya atarak taşırdığı su üzerinden hacmi hesaplamak olmuştur.
Bu sayede altın ustasının hile yaptığını ortaya çıkaran Arşimet, sorunu çözmesinin yanında bir de suyun kaldırma kuvvetini keşfederek gelecek nesillere bilim adına güzel bir miras bırakmıştır.
Kaynak: www.britannica.com/biography/Archimedes
